Najbardziej absurdalne koszty działalności B+R, czyli wskaźnik nexus u programistów na JDG.

Blog IP Box 18 czerwiec 2021

Trudno nie zgodzić się z faktem, że prowadzona przez wielu specjalistów IT praca koncepcyjna, wymagająca ciągłego podnoszenia kwalifikacji, myślenia algorytmicznego i stosowania nowych technologii wpisuje się w ramy definicyjne działalności badawczo-rozwojowej (B+R). Jednak przedsiębiorcy wytwarzający oprogramowanie własnymi siłami intelektualnymi, zwykle nie ponoszą szczególnie dużo kosztów. Według Dyrektora KIS, podatnikowi, który nie poczynił żadnych wydatków ściśle związanych z prowadzoną działalnością B+R, prawo do ulgi IP Box nie przysługuje. W konsekwencji, programiści głowią się, który z okazjonalnie poniesionych wydatków firmowych mogliby za taki koszt uznać i wykorzystać na potrzeby ustalenia wskaźnika nexus. Wśród hitów można odnaleźć deskorolkę. Jakich jeszcze nakładów wymaga przeprowadzenie innowacyjnych projektów? Poznaj 10 najoryginalniejszych propozycji.

IP Box jest instrumentem mającym na celu przede wszystkim stymulowanie procesów innowacyjnych w przedsiębiorstwach. Intencją ustawodawcy było stworzenie takiego mechanizmu ulgi, który w największym stopniu premiowałby podatników prowadzących te procesy we własnym zakresie, tzn. wytwarzających kwalifikowane dobra niematerialne przy użyciu gromadzonych w firmie zasobów. Założeniem leżącym u podstaw IP Box było więc jednoczesne ograniczenie preferencji wobec tych przedsiębiorców, którzy uzyskują dochód z określonych kategorii praw własności intelektualnej, ale nie przyczynili się w żadnym istostnym stopniu do ich wytworzenia, bądź rozwinięcia, ulepszenia. Realizacją tego postulatu jest tzw. podejście nexus (Modified Nexus Approach, Raport OECD BEPS Plan Działania nr 5).

Dla przypomnienia, opodatkowaniu 5-proc. stawką podlega kwalifikowany dochód, który ustala się jako iloczyn dochodu z komercjalizacji prawa własności intelektualnej (np. autorskich praw majątkowych do oprogramowania) i wskaźnika nexus, liczonego według wzoru:

w którym poszczególne litery oznaczają koszty faktycznie poniesione przez podatnika na:

a - prowadzoną bezpośrednio przez podatnika działalność badawczo-rozwojową związaną z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej;

b - nabycie wyników prac badawczo-rozwojowych związanych z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, innych niż wymienione w lit. d, od podmiotu niepowiązanego w rozumieniu przepisów o cenach transferowych;

c - nabycie wyników prac badawczo-rozwojowych związanych z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, innych niż wymienione w lit. d, od podmiotu powiązanego w rozumieniu przepisów o cenach transferowych;

d - nabycie przez podatnika kwalifikowanego prawa własności intelektualnej.

W przypadku większych firm, posiadających rozbudowane działy R&D i ponoszących szereg różnych kategorii wydatków, wskaźnik nexus faktycznie spełnia swoją rolę. Zauważmy, że wysokie wartości kosztów alokowanych np. pod literę „d”, wynikające z zakupu kwalifikowanych IP wytworzonych już przez inne podmioty, będą prowadzić do obniżenia wskaźnika. W zależności od struktury kosztów związanych z dalszą modyfikacją tego IP, może się okazać, że preferencyjnie opodatkowana jest tylko niewielka część dochodu. To główny powód, dla którego wiele firm branży IT, stosujących ulgę IP Box, nie rozpoznaje faktur swoich podwykonawców jako nabycia kwalifikowanych IP. Chociaż na koszt wynagrodzenia składa się również honorarium z tytułu przeniesienia praw autorskich do oprogramowania napisanego przez zleceniobiorcę, korzystniej przypisać taki wydatek w całości pod literę „b”, jako nabycie wyników prac badawczo-rozwojowych. Jakie mogą być konsekwencje tych rozbieżności z perspektywy kontraktora wykazującego kwalifikowany przychód? To już temat na osobny wpis. W tym miejscu pragnę jedynie zasygnalizować, że w kontekście ewentualnych kontroli krzyżowych, skuteczne wdrożenie IP Box u programisty współpracującego w ramach umowy b2b wymaga analizy całokształtu okoliczności, niejednokrotnie również poczynienia pewnych ustaleń z kontrahentem.

Wskaźnik Nexus w JDG

Trudno znaleźć jakiekolwiek racjonalne uzasadnienie funkcjonowania wskaźnika nexus w przypadku jednoosobowych działalności gospodarczych, zwłaszcza branży IT. Bardzo wielu samozatrudnionych programistów praktycznie całą działalność rozwojową opiera na zwiększaniu zasobów wiedzy, bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów z tym związanych. Ściślej rzecz ujmując – udokumentowanych kosztów. Po podstawieniu do wzoru nexus zerowych wartości, można dojść do wniosku, że żadna część dochodu uzyskanego z komercjalizacji nawet najbardziej innowacyjnych produktów informatycznych nie może podlegać opodatkowaniu preferencyjną 5-proc. stawką. Skoro bowiem nexus = 0, to dochód z kwalifikowanego IP x nexus = 0. Takie przynajmniej stanowisko dość konsekwentnie prezentują organy podatkowe. W mojej ocenie jest ono sprzeczne z dyrektywami wykładni celowościowej. Niestety, spośród wielu interpretacji indywidualnych, których rozstrzygnięcie dotyczyło m.in. zagadnienia zerowego nexus, Dyrektor KIS tylko raz stwierdził, iż „w przypadku gdy jedynym kosztem ponoszonym przez Wnioskodawcę jest koszt pracy własnej, Wnioskodawca może uznać, że wskaźnik Nexus Wnioskodawcy dla przychodów z przeniesienia praw autorskich do danego programu komputerowego wynosi 1” (interpretacja indywidualna z dnia 14 lutego 2020 r. nr 0114-KDIP3-2.4011.632.2019.2.MT). Pogląd ten nie zdołał się utrzymać, nawet w judykaturze sądów administracyjnych. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w uzasadnieniu wyroku z dnia 22 października 2020 r. sygnatura akt I SA/Sz 591/20 skonstatował, że „jeśli programista nie ponosi żadnych kosztów bezpośrednio związanych z tworzeniem lub rozwijaniem oprogramowania nie może skorzystać z IP Box, ponieważ nie może ustalić wskaźnika nexus (...) każda ulga podatkowa ma swoje specyficzne warunki. Warunkiem ulgi IP Box jest ponoszenie kosztów bezpośrednich związanych z Kwalifikowanym IP”.

Linia interpretacyjna forsowana aktualnie przez organy podatkowe prowadzi do kuriozalnych konkluzji i stawia w uprzywilejowanej sytuacji pewne grupy - niekoniecznie bardziej innowacyjnych - przedsiębiorców. Otóż podatnik, który w kosztach firmowych ujął zakup deskorolki, w świetle interpretacji indywidualnej z dnia 27 maja 2020 r. (nr 0114-KDIP3-2.4011.179.2020.2.JK2) może wykazać ten koszt pod literą „a” wskaźnika nexus i tym samym ma prawo opodatkować wyliczoną z zastosowaniem tego wskaźnika część dochodu stawką 5%. Wnioskodawca argumentował, iż jest to koszt związany ściśle z jego działalnością B+R, ponieważ umożliwia mu przemieszczanie się do klienta. Z kolei inny podatnik, również innowator, również osiągający dochody ze sprzedaży praw autorskich do oprogramowania, wskazał we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej, że ponosi jedynie koszty pracy własnej. Dyrektor KIS stwierdził kategorycznie, iż „w związku z tym, że Wnioskodawca nie ponosi żadnych kosztów, które podlegałyby uwzględnieniu w kalkulacji wskaźnika nexus - nie ma możliwości ustalenia podstawy opodatkowania. Wnioskodawca nie jest zatem uprawniony do skorzystania z preferencyjnego opodatkowania wg stawki 5%” (interpretacja indywidualna z dnia 6 kwietnia 2021 nr 0112-KDIL2-2.4011.919.2020.3.IM).

Powyższe zestawienie uświadamia samozatrudnionym programistom, że jeśli chcą uniknąć sporu z organem podatkowym, koszty na potrzeby wyliczenia wskaźnika nexus należy odnaleźć. Z pomocą przychodzi branża doradcza, której kreatywność nie zna granic.

10 najbardziej absurdalnych kosztów B+R

Wydawałoby się, że „jakość” kosztu pozostaje bez znaczenia, skoro Dyrektor KIS zgodził się już wielokrotnie, że kosztem B+R może być deskorolka, rower, składka na ubezpieczenie społeczne ZUS, czy faktura od księgowej. Trudno oczekiwać innego rozstrzygnięcia, bo podatnicy z góry stawiają w opisach stanów faktycznych wniosków o wydanie interpretacji indywidualnych tezę, że wskazane wydatki są immanentnie związane z prowadzoną przez nich działalnością badawczo-rozwojową. Nie wnikając w meandry postępowania podatkowego, walor ochronny interpretacji wydanej na gruncie tak przedstawionego stanu faktycznego jest, delikatnie mówiąc, średni. Okazuje się jednak, że nawet wbrew stanowczym deklaracjom, iż bez poniesienia określonych wydatków programista nie ruszyłby z pisaniem kodu, a co dopiero tworzeniem innowacyjnego oprogramowania, Dyrektor KIS pewne kategorie kosztów definitywnie zdyskwalifikował. Postanowiliśmy mimo wszystko docenić polot autorów i wyróżnić najbardziej pomysłowe koszty nexus. Przedstawiamy subiektywną listę TOP 10.

Miejsce 1 – książki „Inteligentny inwestor XXI wieku” oraz „Instalacje fotowoltaiczne Poradnik wydanie IX”

Stanowisko KIS: „ponoszone przez Wnioskodawcę wydatki na: książkę "Inteligentny inwestor XXI wieku" (4 tomy), książkę "Instalacje fotowoltaiczne Poradnik wydanie IX", nie mogą zostać uznane za koszty do obliczenia wskaźnika nexus, o którym mowa w art. 30ca ust. 4 w zw. z art. 30ca ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ponieważ ww. kurs i ww. książki nie dotyczą problematyki związanej z tworzeniem oprogramowania”.

Numer interpretacji: 0113-KDIPT2-3.4011.987.2020.2.IR z dnia 22 marca 2021 r.

Miejsce 2 – ex aequo odkurzacz i robot sprzątający

Stanowisko KIS: „Wydatki ponoszone na koszt wyposażenia biura (odkurzacz, filtr powietrza), pomimo że zapewniają Wnioskodawcy lepsze warunki pracy, co niewątpliwie wpływa na jakość i efektywność świadczonych usług, nie są jednak kosztami bezpośrednio związanymi z wytworzeniem, rozwinięciem lub ulepszeniem kwalifikowanego IP, gdyż nie ma tu okoliczności wskazujących na bezpośredni związek tych wydatków z wytworzeniem IP”.

„Koszt zakupu wyposażenia biurowego i artykułów biurowych w postaci robota sprzątającego nie może być uwzględniony we wskaźniku nexus. Wnioskodawca w uzupełnieniu do wniosku nie wykazał przesłanek, które świadczą o bezpośrednim ich powiązaniu z wytworzeniem, rozwinięciem, ulepszeniem oprogramowania lub jego części. Również zdaniem Organu nie ma tu okoliczności wskazujących na bezpośredni związek tych wydatków z wytworzonym IP. Koszty takie są kosztami pośrednio związanymi z wytworzeniem, rozwinięciem lub ulepszeniem kwalifikowanego IP i dlatego nie mogą zawierać się we wskaźniku nexus”.

Numer interpretacji: 0113-KDIPT2-3.4011.987.2020.2.IR z dnia 22 marca 2021 r. oraz 0114-KDIP3-1.4011.160.2021.2.LS z dnia 26 kwietnia 2021 r.

Miejsce 3 – bilet do kina/teatru/na koncert

Stanowisko KIS: „Koszty kulturalne np. bilety do teatru bądź na koncert dla Klientów kształtują przede wszystkim wizerunek firmy, mają powodować pozytywne postrzeganie przedsiębiorcy przez osoby, do których ten przekaz jest kierowany. Może to wpłynąć na pozytywne wytworzenie lub poprawę wizerunku firmy na zewnątrz. Nie sposób jednak zaaprobować stanowiska Wnioskodawcy, że wydatki te mają bezpośredni związek z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową, a w konsekwencji z wytworzeniem, ulepszeniem czy rozwojem oprogramowania”.

Numer interpretacji: 0114-KDIP3-1.4011.68.2020.3.MZ z 23 kwietnia 2020 r.

Miejsce 4 – karta Multisport

Stanowisko KIS: „Wydatek na program Multisport jest wydatkiem dotyczącym ochrony zdrowia. Z kolei wydatki na ochronę zdrowia należą do wydatków o charakterze osobistym, które związane są z funkcjonowaniem danej jednostki w życiu społecznym, a ich poniesienie uwarunkowane jest innymi względami, aniżeli uzyskiwanie przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Wydatki takie są powszechnie ponoszone przez obywateli, bez względu na ich wiek, stan zdrowia i miejsce zatrudnienia. W konsekwencji nie można ich uznać za ściśle związane z działalnością gospodarczą prowadzoną przez Wnioskodawcę”.

Numer interpretacji: 0111-KDWB.4011.44.2020.2.KK z 23 czerwca 2020 r.

Miejsce 5 – kolacja w restauracji

Stanowisko KIS: „Dokonując natomiast oceny charakteru kosztu poniesionego przez Wnioskodawcę w postaci kolacji w celu znalezienia pracownika, zauważyć należy, że brak jest związku przyczynowego pomiędzy jego poniesieniem a wytworzeniem, ulepszeniem, czy rozwojem kwalifikowanego prawa własności intelektualnej. Bez wątpienia jest to wydatek o charakterze reprezentacji - koszt ten został poniesiony w celu zawarcia umowy i miał na celu kreowanie pozytywnego wizerunku działalności Wnioskodawcy i wywarciem dobrego wrażenia na potencjalnym pracowniku.Biorąc pod uwagę powyższe, wydatek w postaci kolacji w celu znalezienia pracownika nie może stanowić kosztu bezpośrednio związanego z wytworzeniem, ulepszeniem, czy rozwojem kwalifikowanego prawa własności intelektualnej”.

Numer interpretacji: 0113-KDIPT2-1.4011.189.2020.3.MM z 26 maja 2020 r.

Miejsce 6 – krople do oczu

Stanowisko KIS: „Wydatków na zakup kropli do oczu nie można uznać za koszty uzyskania przychodów z tytułu wynagrodzenia za przeniesienie praw autorskich do tworzonego oprogramowania lub jego części, w związku z prowadzoną przez Wnioskodawcę działalnością badawczo-rozwojową. Należy zauważyć, że wydatki na zakup kropli do oczu, które jak twierdzi Wnioskodawca, umożliwiają wykonywanie pracy przy komputerze, która to praca wpływa na ich wysuszenie, nie stanowią w ocenie organu kosztu uzyskania przychodu, o którym mowa w art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, są to bowiem wydatki o charakterze osobistym”.

Numer interpretacji: 0114-KDIP3-1.4011.754.2020.2.MG z 10 marca 2021 r.

Miejsce 7 – ekspres do kawy i kawa

Stanowisko KIS: „Koszty w postaci wydatków na ekspres do kawy i kawę - bez wątpienia wpływają na jakość i efektywność świadczonych usług. Trudno jednak zgodzić się, że wymienione wydatki są wprost związane z wytworzeniem, rozwinięciem, ulepszeniem oprogramowania lub jego części, gdyż w niniejszej sprawie nie można racjonalnie stwierdzić, że występują okoliczności wskazujące na bezpośredni związek tych wydatków z wytworzonym IP i dlatego nie mogą zawierać się we wskaźniku nexus”.

Numer interpretacji: 0112-KDIL2-2.4011.554.2020.2.IM z 9 listopada 2020 r.

Miejsce 8 - kamera samochodowa dash cam

Stanowisko KIS: „Wydatek poniesiony na zakup kamery samochodowej (dash cam) - nie można uznać za związany z wytworzeniem, rozwinięciem, ulepszeniem oprogramowania lub jego części, gdyż nie ma tu okoliczności wskazujących na bezpośredni związek tego wydatku z wytworzeniem IP. Kamera samochodowa stanowi jedynie dodatkowe wyposażenie samochodu i bez poniesienia ww. wydatku wytworzenie kwalifikowanego IP również byłoby możliwe. Zatem taki koszt należy uznać za koszt pośrednio związany z wytworzeniem, rozwinięciem lub ulepszeniem kwalifikowanego IP, który nie może zawierać się we wskaźniku nexus”.

Numer interpretacji: 0112-KDIL2-2.4011.708.2020.2.AA z 25 stycznia 2021 r.

Miejsce 9 – smartwatch

Stanowisko KIS: „Wydatki poniesione na inne urządzenia, np. smartwatch również nie są bezpośrednio związane z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej”.

Numer interpretacji: 0113-KDIPT2-3.4011.665.2019.2.SJ z 18 lutego 2020 r.

Miejsce 10 – klimatyzator

Stanowisko KIS: „Odnosząc się z kolei do wydatków na wyposażenie biura dotyczących klimatyzacji wskazać należy, że taki wydatek bez wątpienia zapewnia Wnioskodawcy ergonomiczne miejsce pracy, co może wpływać na jakość i efektywność świadczonych usług. Jednakże trudno uznać, że wydatki te są wprost związane z wytworzeniem, rozwinięciem lub ulepszeniem oprogramowania, gdyż nie ma tu okoliczności wskazujących na bezpośredni związek tych wydatków z wytworzeniem IP. Należy podkreślić, że Wnioskodawca nie wykazał bezpośredniego związku powyższych kosztów z wytworzeniem kwalifikowanego IP, wskazane we wniosku okoliczności nie wskazują na taki bezpośredni związek, o którym mowa w art. 30ca ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zatem koszty te należy uznać za koszty pośrednio związane z wytworzeniem, rozwinięciem lub ulepszeniem kwalifikowanego IP i dlatego nie mogą zawierać się we wskaźniku nexus”.

Numer interpretacji: 0112-KDIL2-1.4011.73.2021.3.KF z 27 kwietnia 2021 r.

Podsumowanie

Cytując znaleziony w sieci komentarz „kupię żonie pralkę, aby mogła programować i miała IP Box-a”, dziw bierze, że poza ekspresem do kawy nie zapytano Dyrektora KIS o możliwość zaliczenia do kosztów związanych z działalnością B+R innych sprzętów AGD.

Chociaż powyższa lista została stworzona w celach humorystycznych, zachęcam do powtórnej lektury uzasadnień cytowanych interpretacji. Pomysłodawcy wymienionych kosztów nexus najwyraźniej nie rozumieją, na czym polega związek przyczyno-skutkowy kosztu z projektem B+R. Oczywiście, jako przedsiębiorca, pracujący także koncepcyjnie, w pełni zgadzam się, że bez dobrej kawy żaden nowatorski projekt nie zostanie sfinalizowany. Przyznaję również, że podobnie jak w przypadku pojęcia kosztu podatkowego w szerokim rozumieniu, prawodawca nie wyznacza ostrej granicy pozwalającej odróżnić wydatki, które można uznać za koszty działalności badawczo-rozwojowej, od tych, które już nimi nie są. Niemniej jednak przepis art. 30ca ust. 5 ustawy PIT, zawierający otwarty katalog wyłączeń z kosztów nexus, pozwala na drodze dedukcji jednoznacznie wykluczyć wiele wydatków, ewidentnie mieszczących się w kategorii pośrednich. Związek przyczynowo-skutkowy powinien mieć charakter obiektywny. Nie chodzi o kreowanie spirali, niekończącego się łańcucha zdarzeń (patrz: wydatek na kolację -> owocne spotkanie biznesowe -> pozyskanie zlecenia -> wytworzenie kwalifikowanego IP).

Wszystkim samozatrudnionym programistom rekomenduję zdroworozsądkowe podejście i uwzględnienie w kalkulacji wskaźnika nexus takich kosztów, które nie tylko obronią się w toku kontroli podatkowej, ale będą stanowić wręcz namacalny dowód np. zdobywania specjalistycznej wiedzy z zakresu konkretnej technologii, języka programowania, co wypełnia przesłanki działalności rozwojowej. To mogą być wydatki na literaturę fachową, szkolenia, czasopisma branżowe itp. Podkreślam słowo „branżowe”, bo jak widać po zwycięskiej pozycji książkowej „Inteligentny inwestor XXI wieku”, pojęcie literatury fachowej bywa opacznie rozumiane.

Szukasz więcej praktycznych wskazówek?
Dołącz do pierwszej w Polsce grupy Facebook dedykowanej programistom korzystającym z IP Box.

Autorem tekstu jest Paweł Anuszczyk, prawnik, doradca podatkowy i założyciel kancelarii MyAdvice.
Popularyzuje wiedzę na temat ulgi IP Box oraz doradza przedsiębiorcom branży IT, jak skutecznie z niej korzystać.

Więcej o Pawle dowiesz się tutaj.

Jeśli chcesz wiedzieć, jak mądrze korzystać z IP Box, jakie konkretne rozwiązania zastosować, jak zabezpieczyć się na okoliczność ewentualnych czynności sprawdzających, sprawdź naszą ofertę.
Krok po kroku przeprowadzimy Cię przez cały proces optymalizacji podatkowej, kładąc szczególny nacisk na przygotowanie do kontroli ze strony organów Krajowej Administracji Skarbowej.